آیا بارش های پاییزی عطش كم آبی كشور را جبران می كند
خرید و فروش حیوان خانگی: تهران - بر مبنای اعلام سازمان هواشناسی از ابتدای مهر امسال تا 25 آبان ماه نسبت به مدت مشابه سال قبل 80 درصد افزایش بارندگی داشتیم اما مساله این است آیا این میزان بارش كمبود یك دهه خشكسالی، كم بارشی و كاهش منابع آبی كشور را جبران می كند.
بر مبنای اعلام مسئولان وزارت نیرو، حدود 48 سال پیش منابع آبی كشور نزدیك به 130 میلیارد متر مكعب بود كه در نتیجه تغییرهای اقلیمی حدود 10 سال گذشته، این دخل آبی به حدود 116 میلیارد متر مكعب و در 6 سال قبل این رقم به حدود 100 میلیارد متر مكعب كاهش پیدا كرده است.این روند نشان از آن دارد كه در طول زمان، هرچه جلوتر آمده ایم منابع آبی كشور كمتر و در مقابل مصارف بیشتر شده كه از نظر تعادل منابع آبی، این یك تهدید به شمار می آید.
ایران حدود 11 سال است كه با انواع خشكسالی ها مواجه می باشد و بخش زیادی از منابع آبی چه سطحی و چه زیر زمینی را از دست داده؛اما بارش های اخیر امید را به دلها بازگرداند و باعث سرریز شدن برخی سدها همچون سد ایلام شد.
به گفته احسان یارمحمدی معاون حفاظت و بهره برداری شركت آب منطقه ای ایلام با ادامه بارندگی پائیزی طی روزهای اخیر مخزن آب سد «چم گردلان» ایلام تكمیل و سرریز شد.
به گفته وی در بارندگی های اخیر نزدیك به 30 میلیون مترمكعب آب وارد سدهای چم گردلان ایلام، دویرج دهلران و كنگیر ایوان شده است اما بنابه اعتقاد كارشناسان این میزان بارش كمبود منابع آبی زیر زمینی را جبران نمی كند.
*** بارش های اخیر جبران كمبودها را نمی كند
مسعود حقیقت مدیر كل پایش سازمان هواشناسی به خبرنگار علمی ایرنا اظهار داشت: میانگین بارش كشور از ابتدای مهر سالجاری تا 26 آبان ماه 43.7 میلیمتر بوده، مدت مشابه سال قبل 11.3میلیمتر و در دوره دراز مدت 30 ساله در همین بازه زمانی 24.4 میلیمتر بوده است.
وی اضافه كرد: بارش این دوره از اول مهر تا 25 آبان ماه نسبت به دراز مدت 79.9 درصد افزایش داشته است، در واقع به جز استان های سیستان و بلوچستان، اردبیل، آذربایجان شرقی و زنجان در بقیه استان ها بارش طی این مدت بالاتر از نرمال بوده است.
این آمار نشان داده است كه تابحال وضعیت بارش ها در كشور خوب بوده اما حقیقت تصریح كرد كه این میزان بارش به هیچ عنوان میزان كمبودهای منابع آبی را جبران نمی كند چون حدد 11 سال است كه در كشور با انواع خشكسالی ها روبرو می باشیم و در این مدت دوره مرطوب وجود نداشته است بنابراین بارش های پاییزه كه سهم كمی از بارش سالیانه را دارند به منزله برطرف شدن و جبران خشكسالی های گذشته نیست.
*** برداشت آب از سفره های زیر زمینی طی چند دهه منفی بوده است
محمد درویش عضو هیات علمی موسسه تحقیقات سازمان جنگل ها مراتع و آبخیزداری بارندگی ها بسیار موثر بوده و اگر تداوم داشته باشد می تواند بخشی از كمبودهای منابع آبی را جبران كند.
وی در گفت و گو با خبرنگار علمی ایرنا تصریح كرد: در واقع نزدیك به چند دهه است با تنش خشكسالی روبرو می باشیم میزان برداشت از سفره های آب زیر زمینی ما از سال 1345 به این طرف منفی بوده ازاین رو هموطنان نباید فكر كنند كه یك دوره ترسالی كوتاه مدت می تواند نیم قرن رشد منفی تراز دشت های كشور را جبران كند.
دبیر سیاست محیط زیست در مركز بررسی های استراتژیك نهاد ریاست جمهوری اضافه كرد: مطابق برآوردها حدود 400 میلیارد متر مكعب كمبود آب داریم در واقع این میزان آب را از دست داده ایم، اگر فرض نماییم كه امسال مثلا به جای 88 میلیارد متر مكعب 130 میلیارد متر مكعب آب داشته باشیم باز هم در مقایسه با مقدار آبی كه از دست داده ایم، بسیار كم است.
*** حفظ پوشش های گیاهی با عملیات آبخیزداری
درویش اظهار داشت: باید تلاش نماییم پوشش های گیاهی دامنه های پر شیب را محفوظ بداریم كه این كار با كمك عملیات آبخیزداری میسر می گردد البته آنهم به شرطی كه عملیات آبخیزداری خودش درگیر سندرم سازه سازی نشود و به بهانه گابیون سازی تخریب بیشتری انجام ندهد.
وی اضافه كرد: اصل عملیات آبخیزداری این است كه با معرفی و استقرار گونه های مناسب در منطقه پوشش طبیعی ایجاد، پوشش خاك را حفظ و از فرسایش جلوگیری كند و اجازه دهد آب در خاك نفوذ كند.
درویش افزود: متاسفانه برخی موارد شاهد می باشیم تیمی كه مقرر است عملیات آبخیزداری انجام دهد مبادرت به ساخت سدهای كوچك می كند این سدها هم سطح تبخیر را بالا می برند و هم آسبب پذیری مناطق پایین دست را نسبت به سیل می افزایند همینطور در نظام هیدرولیك دشت ها و سفره های آب زیر زمینی خلل تولید می كنند.
وی در پاسخ به اینكه پس طرح آبخیزداری موفق نبوده است اظهار داشت: البته نمی توان اظهار داشت كه این طرح موفق نبوده، آبخیزداری نسبت به سد سازی موفق تر بوده اما در عین حال نیاز به این دارد كه بهینه و از آفت هایی كه با آن مواجه می باشد دور شود.
دبیر سیاست محیط زیست در مركز بررسی های استراتژیك نهاد ریاست جمهوری تصریح كرد: البته اگر بخشی از عملیات آبخیزداری به آبخوانداری اختصاص پیدا كند، می تواند موفق تر باشد تا كمبود تراز منفی سفره های زیر زمینی را تا حدی جبران شود.
درویش درباره آبخوانداری اظهار داشت: عملیات آبخوانداری در دشت ها انجام می شود، سیلاب هایی كه در دشت ها راه می افتد با تولید یك مانع خاكریزی بسیار ساده مجال داده می شود تا سرعت آنها كم شود و در مناطقی كه نفوذ پذیری آب در خاك بیشتر است نفوذ كنند، توانستیم با این كار دستاوردهای مثبتی هم داشته باشیم و جنگل های زیادی در مناطق بیابانی تولید نماییم كه نیازی به آبیاری ندارند.
وی اضافه كرد: اما آبخیزداری در واقع عملیاتی است كه معمولا در كوهستان های پرشیب با هدف كاهش میزان شیب انجام می گردد تا میزان تخریب هرزآبها كاهش پیدا كند، در واقع آبخیزداری كاری می كند كه سرعت روند هرزآب ها كاهش پیدا كند و مجال پیدا كند تا در عمق خاك نفوذ یابد تا منجر به ایجاد سیل های ویرانگر نشود.
***مدیریت و مصرف بهینه آب راهكار جبران كمبودها
دبیر سیاست محیط زیست در مركز بررسی های استراتژیك نهاد ریاست جمهوری تصریح كرد: با تمام اینها با وجود چند دهه خشكسالی پی در پی در كشور نباید انتظار داشته باشیم كه با یك دوره ترسالی كوتاه مدت كمبودها جبران شوند.
وی به نقش مردم در نحوه مصرف منابع آبی اشاره نمود و اظهار داشت: حالا در ایران هر شهروندی به صورت متوسط 280 تا 300 لیتر آب مصرف می كند این رقم در اروپا مثلا لهستان كه بهترین وضعیت منابع آبی را دارد 98 لیتر است یعنی در جایی كه اصلا هیچ نگرانی از كمبود آب وجود ندارد شهروندان به خوبی آب را مدیریت و از آن بهینه استفاده می نمایند اما در كشور ما كه با مشكل كم آبی مواجه هستیم، آب بدون ضابطه مصرف می گردد.
درویش اضافه كرد: باید چند كار را به صورت همزمان انجام دهیم یكی از مهمترین آنها این است كه دولت مقرراتی وضع كند تا آن دسته از شهروندانی كه مدیریت بهتری بر آب دارند و صرفه جویی می كند انگیزه پیدا كنند، مثلا وقتی برجی در تهران ایجاد می شود فقط یك كنتور آب به آن داده می شود اما به تمام واحدها جداگانه كنتور برق تعلق می گیرد، در نتیجه اهالی این برج می گویند چه كم و چه زیاد مصرف نماییم پول آب در نهایت به تعداد نفرات تقسیم می گردد ازاین رو هیچ انگیزه ای برای شهروندان تولید نمی نماییم تا در مصرف آب صرفه جویی كنند.
عضو هیات علمی موسسه تحقیقات سازمان جنگل ها مراتع و آبخیزداری تصریح كرد: نخستین گام را باید دولت ها در تغییر قوانین و مقرراتی كه برای آخر كار به ساختمان ها می دهند بردارند، یعنی یك شرط آخر كار ساختمان را داشتن كنتور آب جداگانه تعیین كنند آنوقت می توان برای آن گروه اندكی از شهروندان كه تحت هر شرایطی آب را بیشتر مصرف می كنند آب بهای بیشتری قایل شد كه بدین سان هزینه ها از روی دوش مردم برداشته می گردد.
*** انتظار جبران كمبود منابع آبی را از بارش های اخیر نداشته باشیم
همچنین صادق ضیاییان، رئیس مركز ملی خشكسالی سازمان هواشناسی كشور به خبرنگار علمی ایرنا اظهار داشت: بارندگی های اخیر بطور قطع درصدی از كمبود منابع آبی را جبران خواهد نمود.
وی اضافه كرد: البته وقتی از منابع آب صحبت می نماییم در واقع تلفیقی از پشت سدها، سفره های زیر زمینی و آب جاری است ازاین رو اگر انتظار داشته باشیم با این بارش ها مثلا زاینده رود مانند قبل جاری شود یا منابع آب ما به وضعیت 10 سال قبل برسد این اتقاق نخواهد افتاد.
وی افزود: اما اگر منظور ما از منابع آب ذخیره پشت سدها باشد و بارشی كه كشاورزی كه مورد نیازش است بطور قطع تا حدی جبران خواهد نمود.
رئیس مركز ملی خشكسالی سازمان هواشناسی كشور تصریح كرد: باید بدانیم كه در تمام منابع آبی به وضعیت پیش از خشكسالی ها نخواهیم رسید اما این بارش ها مقداری قدری را جبران خواهد نمود.
وی اظهار داشت: البته درصدی كه جبران می گردد نسبت به میزان بارش است، بارش پاییزه درصد زیادی از بارش های كل سال را شامل نمی گردد عموما بارش های سالانه كشور ما در زمستان اتفاق می افتد و آن چیزی كه الان اتفاق افتاده درصد زیادی از بارش كل سال نیست.
ضیاییان اضافه كرد: بارش پاییزه 25 درصد از بارش كل سال را تشكیل می دهد كه امسال نسبت به این مقدار تا حدودی جلو هستیم، بارش كشور از اول مهر تا 25 آبان حدود 43 میلیمتر گزارش شده است، دراز مدت این بازه زمانی حدود 24 میلیمتر بوده است ازاین رو نسبت به دراز مدت 30 ساله حدود 19 میلیمتر افزایش بارش داشتیم.
وی افزود: میزان بارشی كه در طولانی مدت در پاییز اتفاق می افتاد معمولا حدود 10 درصد كل بارش سال بود یعنی از اول مهر تا 25 آبان این میزان بارش اتفاق می افتاد كه امسال حدود 8 درصد اضافه تر از آن میزان بارش رخ داده است.
وی درباره تاثیر بارش های اخیر بر منابع آبی كشور اظهار داشت: این میزان بارش در كشاورزی تاثیر مستقیم داشته است، برای سدها هم تا حدودی خوب بوده و حجم مخازن برخی سدها افزایش یافته است اما در مورد منابع زیر زمینی نمی توان به درصد دقیقی اشاره نمود اما می تواند تاثیر داشته باشد.
*** توسعه پایدار در گرو حفظ منابع آبی زیر زمینی
ضیاییان به نقش عملیات آبخوانداری در حفظ منابع آبی اشاره نمود و اظهار داشت: آبخوانداری به معنای اینكه آبها را به سطح زیر زمین هدایت كند نقش مهمی در تامین منابع آبی زیر زمینی دارد، اعتقاد داریم اگر بخواهیم در كشور توسعه پایدار شكل گیرد باید آبهای خویش را به زیر زمین هدایت نماییم همان كاری كه پیشینیان ما می كردند در مناطق جنوبی یا كویری كشور آب انبارها وجود دارد در واقع آنها آب را در فصل بارندگی در زیر زمین ذخیره می كردند تا در فصول كم بارش از آن استفاده كنند، یا قنواتی كه در یزد وجود دارد در واقع هدایت آب به زیر رمین بوده است این راهكاری است كه در دوره هخامنشی هم كاربرد داشته است.
رئیس مركز ملی خشكسالی سازمان هواشناسی كشور تصریح كرد: ایران كشوری خشك و نیمه خشك است، افزایش دما و تبخیر بسیار زیاد است ازاین رو آبهایی كه به صورت سطحی در قالب سد جمع می شوند تبخیر زیادی دارند، برآورد می گردد سالانه حدود 2 هزار میلیارد متر مكعب تبخیر در كشور داریم كه عدد بسیار بالایی است ازاین رو باید با عنایت به اقلیم منطقه نسبت به ذخیره كردن آب اقدام نماییم كه در این راستا اگر طرح آبخیزداری درست اجرا شود می تواند جواب بدهد.
علمی 9014**1440
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب